नेदरलँड्स, क्षेत्रफळाने अमेरिका पेक्षा २३७ पट लहान असलेला देश, नाविन्यपूर्ण तंत्रज्ञान आणि शाश्वत शेती पद्धतींमुळे जागतिक कृषी तंत्रज्ञानातील महाशक्ती म्हणून उदयास आला आहे. कमोडीटी विश्लेषक दीपक पारीख यांनी कृषीपर्व सोबत केलेलं विश्लेषण….
अचूक शेती (Precision Farming), उभ्या शेती (Vertical Farming) आणि परिपत्रक शेती (Circular Agriculture) यामध्ये आघाडीवर असलेला हा देश अन्नसुरक्षेसाठी आणि संसाधन कार्यक्षमतेसाठी सुवर्णमानक प्रस्थापित करत आहे.
निर्यात क्षेत्रातील वर्चस्व:
मर्यादित भौगोलिक आकार असूनही, नेदरलँड्स हा मूल्याच्या दृष्टीने अमेरिकेनंतर जगातील दुसऱ्या क्रमांकाचा कृषी निर्यातदार देश आहे. २०२४ मध्ये, डच कृषी निर्यात €१२८.९ अब्ज इतकी झाली, जी मागील वर्षाच्या तुलनेत ४.८% वाढ दर्शवते. ही वाढ प्रामुख्याने किमतींमध्ये झालेल्या वाढीमुळे झाली असली, तरी काही प्रमाणात निर्यातीच्या संख्यात्मक वाढीचाही हातभार लागला.
प्रमुख निर्यात उत्पादने:
- दुग्धजन्य पदार्थ आणि अंडी: €१२.३ अब्ज
- शोभेच्या वनस्पती उत्पादने: €११.९ अब्ज
- मांस: €१०.७ अब्ज
- कोको आणि त्यासंबंधित उत्पादने: €९.९ अब्ज
- भाजीपाला: €८.९ अब्ज
तंत्रज्ञान-संचालित कृषी क्रांती:
नेदरलँड्समधील कृषी-तंत्रज्ञान क्षेत्र नाविन्यावर उभारलेले आहे. येथे ८०% पेक्षा जास्त शेती अचूक शेती तंत्रज्ञानावर अवलंबून आहे, ज्यामुळे पाणी, खते आणि ऊर्जा यांचा अत्यंत कार्यक्षम वापर होतो. काही उच्च-तंत्रज्ञान हरितगृहे १७५ एकर क्षेत्र व्यापून आहेत आणि पारंपरिक शेतीच्या तुलनेत ९०% कमी पाणी वापरून १०-२० पट जास्त उत्पादन देतात. PlantLab आणि Philips Lighting यांसारख्या कंपन्या उभ्या शेतीच्या माध्यमातून संपूर्ण वर्षभर कमी संसाधनांमध्ये जास्त उत्पादन घेण्यावर भर देतात.
दृष्टीकोन आणि शाश्वतता:
नेदरलँड्सने २०३० पर्यंत १००% परिपत्रक शेती साध्य करण्याचे उद्दिष्ट ठेवले आहे, ज्यामुळे कचरा आणि उत्सर्जन कमी करता येईल. *Wageningen University & Research, ज्याला “अन्न क्षेत्रातील सिलिकॉन व्हॅली” असे म्हटले जाते, ही संस्था संपूर्ण जगभरातील शास्त्रज्ञ आणि कंपन्यांसोबत काम करून हवामान-प्रतिरोधक पिकांवर संशोधन करते. *“Farm of the Future” (भविष्यातील शेती) हा उपक्रम स्वयंचलित रोबोट्स आणि कृत्रिम बुद्धिमत्ता प्रणालींचा उपयोग करून उत्पादन क्षमता वाढवण्याचा प्रयत्न करतो.
तंत्रज्ञान, शाश्वतता आणि जागतिक सहकार्य यांचा संगम साधून नेदरलँड्सने दाखवून दिले आहे की, लहान देशही मोठा प्रभाव निर्माण करू शकतात. हा मॉडेल भविष्यातील लोकसंख्येला पोषण देण्यासोबतच पृथ्वीच्या आरोग्याचीही काळजी घेतो—एक दूरदर्शी दृष्टिकोन जो जागतिक कृषी क्षेत्राचे भविष्य घडवत आहे.
Deepak Pareek